Menşe kümülasyonları, dış ticaret işlemlerinde ikili veya çok taraflı anlaşmalarla birbirlerine bağlanmış ülkelerin ticarette kullandıkları sistemdir. Ülkemiz dış ticaretinde az bilinmesine ragmen oldukça faydalı olan kümülasyonlar hakkında bilgi verelim.
İkili Menşe Kümülasyonu:
Aralarında Serbest Ticaret Anlaşması (STA) bulunan iki ülkenin birbirleri menşeli girdileri üretimde serbestçe kullanabilmeleri ve bu şekilde üretilen ürünün anlaşmaya taraf diğer ülkeye ihracı sırasında eşyanın tercihli ticarete konu olmasına fırsat veren sistemdir.
Örnek: Türkiye-Gürcistan STA’sı İkili Kümülasyonu kabul ettiğinden Gürcistan’a Türk menşeli eşya gidiyorsa EUR.1 düzenlenebilecek ama kümülasyon dışı bir ülke olarak Alman menşeli eşya gidiyorsa EUR.1 düzenlenemeyecek demektir. Böylece, Alman menşeli eşya için vergi indirimi/ muafiyeti söz konusu olamayacaktır.
Batı Balkan Menşe Kümülasyonu
(Çapraz Kümülasyon):
Türkiye, Avrupa Birliği ve Batı Balkan ülkeleri (Makedonya, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Arnavutluk) menşeli girdileri üretimde serbestçe kullanabilmeleri ve bu şekilde üretilen ürünün STA’na taraf diğer ülkeye ihracında eşyanın tercihli ticarete konu olmasına fırsat veren sistemdir.
Örnek: Yukarıdaki örnekten hareketle bu defa, Sırbistan’a Alman menşeli eşya gidiyorsa EUR.1 düzenlenebilecek ve Alman menşeli eşya için vergi indirim/muafiyet söz konusu olabilecektir. Bu tarz menşe menşe kümülasyonlarına dahil olmakla ülkemiz, ihracatçımız daha kolay tercih edilebilecek demektir.
Pan Avrupa Menşe Kümülasyonu (PAMK)
(Çapraz Kümülasyon):
Batı Balkan Menşe Kümülasyonunun bir üst seviyesi diyebileceğim, kapsamı, ülkeleri biraz daha geniş bir entegrasyon sayılabilir. Türkiye, AB ülkeleri ve EFTA (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lichtenstein) ülkeleri ile çerçevesini çizeceğimiz bu kümülasyonda da saydığım ülkeler menşeli girdiler üretim sırasında serbestçe kullanılabilecek ve bu şekilde üretilen ürünün STA’ ya taraf ülkeye ihracatında eşyamız tercihli ticarete konu olabilecek demektir.
Örnek: İlk örneğimizin kapsamını geliştirip Almanya, İsviçre, İzlanda menşeli eşyayı ihracatçımız tek fatura kapsamında Norveç’e gönderecekse EUR.1 düzenlenebilecek ve bu eşya için vergi indirim/muafiyet söz konusu olabilecektir. Bu kümülasyon sayesinde ülkemiz, ihracatımız bu STA’ya imza atmamış olan ülkeye göre öncelik kazanacak, tercih edilecektir.
Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu (PAAMK)
(Çapraz Kümülasyon):
STA’lar içinde en geniş kapsamlı diyeceğimiz bu menşe kümülasyonuna taraf ülke/ülkeler (aşağıda sayacağım ülkeler) menşeli girdiler üretim sırasında serbestçe kullanılabilecektir. Bu şekilde üretilen ürünün STA’ya taraf ülkeye ihracatında eşyamız yine tercihli ticarete konu olabilecektir.
Türkiye, AB ülkeleri, EFTA ülkeleri, Tunus, Fas, İsrail, Mısır, Ürdün’den oluşmaktadır. İmzalanmış ama henüz yürürlüğe tam anlamıyla geçirilmemiş STA ülkeleri ise burada sayılmamıştır.
Örnek: İhracatçımız, İsrail’e Tunus, Türkiye, Hollanda menşeli eşyayı tek fatura kapsamında göndermesi halinde rahatça EUR.1 düzenleyebilecek İsrail’de gümrük vergisi muafiyet veya indirimi söz konusu olacaktır.
Menşe kümülasyonlarının kullanım araçları olan belgeler ile ilgili bilgileri düzenlemeye ve aktarmaya devam edecek ve ülkeler bazında imzalanan serbest ticaret anlaşmalarını tek tek yakında incelemesini de yapacağız.
Üyesi olduğumuz diğer örgütler hakkında bilgi edinmek isterseniz; “Dış Ticaret ve Örgütler” başlıklı yazımızı da okuyabiliriniz.
Kaynak;
Ticaret Bakanlığı
